U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Ljubice Milutinović, predsednika veća, Vesne Subić i Biljane Dragojević, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., sa boravištem u ..., ..., koju zastupa punomoćnik Slavica Nikolić, advokat iz ..., protiv tuženog BB iz ..., sa boravištem u ..., koga zastupa punomoćnik Radivoje Zekić, advokat iz ..., radi delimičnog lišenja roditeljskog prava, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž2 473/17 od 19.07.2017. godine, u sednici veća održanoj dana 27.12.2017. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž2 473/17 od 19.07.2017. godine.

ODBIJA SE, kao neosnovan, zahtev tuženog za naknadu troškova revizijskog postupka.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Vršcu P2 br.367/16 od 11.05.2017. godine, koja je ispravljena rešenjem istog suda P2 367/16 od 12.06.2017. godine, stavom prvim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužilje, pa je tuženi BB iz ..., kao otac, delimično lišen roditeljskog prava prema mal. VV iz ..., sada u ..., pa je tužilji AA iz ..., kao majci mal. VV iz ..., sada u ..., rođene ... godine u ..., od oca BB i majke AA, rođ. AA1, dozvoljeno da samostalno pokrene postupak za izdavanje putne isprave – pasoša za mal. VV pred nadležnim državnim organom i da isti preuzme, te je dozvoljeno da mal. VV, uz saglasnost majke AA, nesmetano putuje iz Srbije i u Srbiju i bilo koju drugu zemlju u pratnji majke ili lica koje majka za to ovlasti, te za sve prethodno nije potrebna saglasnost tuženog BB iz ..., kao oca deteta, što je tuženi dužan da prizna i trpi. Stavom drugim izreke obavezan je tuženi da tužilji nadoknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 243.000,00 dinara, u roku od 15 dana od dana pravnosnažnosti presude, pod pretnjom prinudnog izvršenja.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž2 473/17 od 19.07.2017. godine, stavom prvim izreke, odbijena je, kao neosnovana, žalba tuženog i potvrđena presuda Osnovnog suda u Vršcu P2 367/16 od 11.05.2017. godine, ispravljena rešenjem istog suda P2 367/16 od 12.06.2017. godine. Stavom drugim izreke odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv drugostepene presude tuženi je izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, broj 72/11...55/14), pa je ocenio da revizija tuženog nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijom se ne ukazuje posebno na ostale bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 407. Zakona o parničnom postupku, zbog kojih se revizija može izjaviti. Revizijom se ukazuje na bitnu povredu odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12, kao i člana 374. stav 1. Zakona o parničnom postupku, ali članom 407. stav 1. tačka 2. nije propisano da se revizija može izjaviti zbog bitne povrede odredaba parničog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. Zakona o parničnom postupku, dok se istaknute bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. istog Zakona odnose na postupak pred prvostepenim sudom. Takođe, prekoračenje tužbenog zahteva je propisano kao razlog zbog koga se revizija može izjaviti samo ako je ta povreda učinjena u postupku pred drugostepenim sudom, a revizijom se ukazuje na prekoračenje tužbenog zahteva pred prvostepenim sudom. Pored toga, drugostepeni sud je cenio navode žalbe tuženog protiv prvostepene presude kojima je ukazao na prekoračenje tužbenog zahteva i zaključio da su ovi navodi neosnovani, a razloge za ovakav zaključak drugostepenog suda prihvata i Vrhovni kasacioni sud.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, parnične stranke su bivši supružnici, čiji je brak razveden pravnosnažnom presudom Opštinskog suda u Vršcu P 2298/05 od 29.05.2006. godine, zajedničko dete stranaka mal. VV, rođena ... godine poverena je majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, otac je obavezan da doprinosi izdržavanju maloletnog deteta i uređen je način održavanja ličnih odnosa maloletnog deteta sa ocem. Tužilja je 2014. godine zaključila brak sa GG i sa njim i detetom otišla da živi u ..., u mesto ..., u kome maloletno dete živi u dobrim uslovima, nastavilo je redovno školovanje i adaptirano je na novu sredinu, što je potvrđeno i izjavom mal. deteta u nadležnom Centru za socijalni rad. Maloletno dete kontakt sa ocem održava povremeno, bez očeve autentične motivacije da se taj odnos kvalitetno uspostavi i održava, a suštinski, odnos koji postoji između roditelja deteta i koji je obeležen njihovim stalnim sukobima, utiče i na ostvarivanje interesa deteta u određenom broju slučajeva. Tako je u toku 2016. godine, kada je maloletno dete došlo u Srbiju, tuženi zahtevao da se maloletnom detetu zabrani da poseduje putnu ispravu i na taj način je želeo da joj onemogući povratak u ..., iako za vreme dok je mal. dete bilo u ... sa njim nije kontaktirao. Prema mišljenju Centra za socijalni rad u ... autentični motiv oca da se detetu zabrani da poseduje putnu ispravu nije bila želja da dete ostane u Srbiji, kako bi se on neposredno brinuo o njemu, već pre svega želja da nastavi sukob sa majkom deteta, zbog čega bi bilo potrebno lišiti oca roditeljskog prava u delu koji se odnosi na to da majka može da podnese zahtev da se maloletnom detetu izda putna isprava, da odlučuje o mestu prebivališta, te da dete treba da poseduje putnu ispravu i da sa putnom ispravom može, uz saglasnost majke da putuje iz Srbije i u Srbiju ili u bilo koju drugu državu u pratnji majke, odnosno lica koje majka na to ovlasti, i da pri tome ne treba da traži saglasnost oca.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su pravno primenili materijalno pravo donoseći pobijanu odluku, a za koju su dali dovoljne i pravilne razloge, koje prihvata i Vrhovni kasacioni sud.

Prema odredbi člana 61. stav 2. Porodičnog zakona pravo deteta da održava lične odnose sa roditeljem sa kojim ne živi može biti ograničeno samo sudskom odlukom kada je to u najboljem interesu deteta, a prema stavu 3. istog člana sud može doneti odluku o ograničavanju prava deteta da održava lične odnose sa roditeljem sa kojim ne živi ako postoje razlozi da se taj roditelj potpuno ili delimično liši roditeljskog prava. Prema članu 6. Porodičnog zakona svako je dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koje se tiču deteta, a država ima obavezu da preduzme sve potrebne mere za zaštitu deteta, kao i da poštuje, štiti i unapređuje prava deteta.

U smislu člana 62. Porodičnog zakona dete ima pravo na obezbeđenje najboljih mogućih životnih i zdravstvenih uslova za svoj pravilan i potpun razvoj. Na osnovu člana 63. istog Zakona dete ima pravo na obrazovanje u skladu sa svojim sposobnostima, željama i sklonostima, a u smislu člana 65. tog Zakona, dete koje je sposobno da formira svoje mišljenje ima pravo slobodnog izražavanja mišljenja. Uzrast deteta koji mu omogućava da izrazi svoje mišljenje u svakom sudskom i upravnom postupku je 10 godina.

Roditelj koji ne vrši roditeljsko pravo ima pravo i dužnost da izdržava dete, da sa detetom održava lični odnos i da o pitanjima koje bitno utiču na život deteta odlučuje zajednički i sporazumno sa roditeljem koji vrši roditeljsko pravo, u smislu člana 78. stav 3. Porodičnog zakona. Pitanjima koja bitno utiču na život deteta, u smislu ovog zakona, smatraju se naročito: obrazovanje deteta, preduzimanje većih medicinskih zahvata nad detetom, promena prebivališta deteta i raspolaganje imovinom deteta velike vrednosti. Roditelj koji nesavesno vrši prava ili dužnosti iz sadržine roditeljskog prava može biti delimično lišen roditeljskog prava, i to prava na održavanje ličnih odnosa sa detetom i prava da odlučuje o pitanjima koja bitno utiču na život deteta, kako je propisano odredbom člana 82. Porodičnog zakona.

U konkretnom slučaju radi se o promeni prebivališta deteta, kao jednom od pitanja koja bitno utiču na život deteta. Tuženi, kao roditelj koji ne vrši roditeljsko pravo, ima pravo i dužnost da sa drugim roditeljem odlučuje zajednički i sporazumno o pitanjima koja bitno utiču na život deteta, ali postupanje u odnosu sa decom, i to ne samo roditelja, već svakoga mora biti u najboljem interesu deteta, u smislu člana 6. stav 1. Porodičnog zakona. Nadležni organ starateljstva je dao mišljenje, u smislu odredbe člana 270. Porodičnog zakona, da je u najboljem interesu mal. VV da dete treba da poseduje putnu ispravu sa kojom može, uz saglasnost majke da putuje iz Srbije i u Srbiju ili bilo koju drugu državu u pratnji majke i da pri tome ne treba da traži saglasnost oca, u kom domenu bi bilo potrebno lišiti oca roditeljskog prava, iz čega proizlazi da se na taj način mal. VV obezbeđuje pravo na razvoj i obrazovanje. Tuženi, kao otac koji ne vrši roditeljsko pravo, svojim ponašanjem – zahtevom da se detetu zabrani da poseduje putnu ispravu i na taj način onemogući povratak u ..., gde maloletno dete živi u dobrim uslovima, redovno se školuje i adaptirano je na novu sredinu, delimično nesavesno vrši prava i dužnosti iz sadržine roditeljskog prava, u smislu člana 82. stav 1. Porodičnog zakona. Pri tom, on ima pravo da održava lične odnose sa maloletnom VV, što istovremeno i pre svega predstavlja i pravo maloletne VV da održava lične odnose sa svojim ocem, u smislu člana 61. stav 1. Porodičnog zakona, a u vezi čega je doneta i pravnosnažna presuda Opštinskog suda u Vršcu P 2298/05 od 29.05.2006. godine. Međutim, pravo roditelja na održavanje ličnih odnosa sa mal. detetom ne može da ograničava prava deteta iz člana 62. i člana 63. Porodičnog zakona, pri čemu pre svega treba da se utvrdi i oceni najbolji interes deteta, koji su u konkretnom slučaju nižestepeni sudovi pravilno utvrdili.

U postupku su nižestepeni sudovi utvrdili sve bitne činjenice od kojih zavisi ocena osnovanosti tužbenog zahteva, pa se revizijom neosnovano ukazuje na presudu Višeg suda u Pančevu Gž1 38/17 od 15.03.2017. godine kojim je tužena oglašena krivom zbog krivičnog dela oduzimanja maloletnog deteta iz člana 191. stav 2. KZ. Tužena je mal. ćerku odvela u ..., kao roditelj kome je povereno vršenje samostalnog roditeljskog prava, a to je učinila u najboljem interesu maloletnog deteta, omogućujući joj da nastavi da živi sa majkom, pri čemu je dete nastavilo da se redovno školuje, adaptiralo se na novu sredinu, živi u dobrim uslovima, a svojom izjavom datom u Centru za socijalni rad mal. VV je izrazila želju da ostane da živi sa majkom u ... .

Vrhovni kasacioni sud je cenio i ostale navode revizije, koji su već isticani u postupku i koje su nižestepeni sudovi cenili i za svoju ocenu dali razloge koje u svemu prihvata i ovaj sud.

Iz navedenih razloga, primenom člana 414. Zakona o parničnom postupku, odlučeno je kao u izreci presude.

Predsednik veća-sudija

Ljubica Milutinović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić