Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Milomira Nikolića, predsednika veća, Marine Govedarica i Slađane Nakić Momirović, članova veća, u parnici tužioca Centra za socijalni rad D. iz I., protiv tuženih M.V.1 iz Č., čiji je punomoćnik M.S. advokat iz B. i M.V.2 iz B., radi lišenja roditeljskog prava, odlučujući o reviziji tuženog M.V. izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž2 261/2015 od 07.07.2015. godine, u sednici veća održanoj 10.12.2015. godine, doneo je

R E Š E NJ E

USVAJA SE revizija tuženog i UKIDAJU presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž2 261/15 od 07.07.2015. godine i presuda Osnovnog suda u Staroj Pazovi, Sudske jedinice u Inđiji P2 213/14 od 10.03.2015. godine, u delu stava prvog izreke koji se odnosi na tuženog M.V.1 i predmet vraća na ponovno suđenje Osnovnom sudu u Staroj Pazovi, Sudskoj jedinici u Inđiji.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Staroj Pazovi, Sudske jedinice u Inđiji P2 213/14 od 10.03.2015. godine, stavom prvim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev tužioca, pa ce M.V.1 iz Č. – Vikend naselje B.D. … i M.V.2 iz B., Bulevar ..., potpuno lišavaju roditeljskog prava prema mal. sinu M.V.3, koji je na porodičnom smeštaju u hraniteljskoj porodici S. L. u N.K., ... Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan preostali deo tužbenog zahteva kojim je tužilac tražio da se tuženi obavežu da na ime izdržavanja mal. M.V.3 plaćaju mesečno 15% od svojih redovnih mesečnih novčanih primanja umanjenih za poreze i doprinose za obavezno socijalno osiguranje, troškove porodičnog smeštaja u hraniteljskoj porodici uplatom na račun hraniteljske porodice kod Poštanske štedionice, počev od dana podnošenja tužbe.

Odlučujući o žalbi tuženog Apelacioni sud u Novom Sadu je presudom Gž2 261/15 od 07.07.2015. godine odbio žalbu i potvrdio presudu Osnovnog suda u Staroj Pazovi, Sudske jedinice u Inđiji P2 213/14 od 10.03.2015. godine, u usvajajućem delu u odnosu na tuženog.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu odluku u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'' br. 72/11, 49/13-US, 74/13 – US, 55/14), pa je našao da je revizija osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tuženi su roditelji M.V.3, rođenog u B. …. godine. Tužena je napuštanjem domaćinstva prekinula zajednicu života sa tuženim kada je njihov sin M.3 imao devet meseci života i od tada nad njim tuženi samostalno vrši roditeljsko pravo. Centar za socijalni rad – Odeljenje S.v. je 2005. godine utvrdio da se tuženi ne stara na adekvatan način o mal. M.3 i njegovom starijem bratu M.4 (rođen …. godine) i da ih fizički zlostavlja, pa je dao mišljenje da je neophodno izdvajanje dece iz domaćinstva tuženog. Po preseljenju tuženog i mal. M.3 iz B., Osnovna škola koju pohađa mal. M.3 obratila se tužiocu kao nadležnom organu starateljstva radi rešavanja problema koje ima mal. M.3 (konstatovano da živi sa ocem u neadekvatnim uslovima, da sam vodi brigu o sebi, da je neurednog izgleda, ometa nastavu, ne poseduje potrebne udžbenike i školski pribor, tuče se sa decom i uništava njihove stvari). Nakon izjave mal. M.3 da ga otac – tuženi, kad je pod dejstvom alkohola, tuče, da ga tera da radi poslove koji su neprimereni njegovom uzrastu, da ga izbacuje iz kuće, M.3 je prvo smešten u Sigurnu kuću, a potom u hraniteljsku porodicu u kojoj se i danas nalazi. Utvrđeno je i da tuženi živi u vikend kući na B., da nema prijavljeno prebivalište niti regulisanu zdravstvenu zaštitu, da nema redovne prihode i da ne doprinosi izdržavanju mal. M.3, te da se protiv njega vodi krivični postupak zbog izvršenja krivičnog dela nasilje u porodici.

Navedeno činjenično stanje sudovi su utvrdili, između ostalog, na osnovu nalaza i mišljenja tužioca, pa su na osnovu istog zaključili da u konkretnom slučaju ima mesta primeni člana 81. Porodičnog zakona i da je u najboljem interesu mal.M.3 da tuženi kao njegovi roditelji budu lišeni roditeljskog prava, a da mal. M.3 i dalje boravi u hraniteljskoj porodici.

Odredbom člana 264. stav 2. Porodičnog zakona propisano je da tužbu za lišenje roditeljskog prava mogu podneti: dete, drugi roditelj, javni tužilac i organ starateljstva, a odredbom člana 270. da pre nego što donese odluku o zaštiti prava deteta ili o vršenju, odnosno lišenju roditeljskog prava, sud je dužan da zatraži nalaz i stručno mišljenje od organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima.

Dakle, organ starateljstva ne samo da ima aktivnu legitimaciju za podnošenje tužbe za lišenje roditeljskog prava, nego je i dužan da to učini čim sazna da su ispunjeni zakonski uslovi za lišenje roditeljskog prava radi zaštite prava deteta. Sud, međutim, pre nego što donese odluku o lišenju roditeljskog prava dužan je da zatraži nalaz i stručno mišljenje organa starateljstva, što znači da organ starateljstva može u jednom postupku, a to je konkretan slučaj, imati dve procesne uloge: ulogu tužioca i ulogu stručnog organa, na osnovu čijeg nalaza i mišljenja o postojanju uslova za lišenje roditeljskog prava, između ostalog, sud donosi odluku.

Iz izloženog proizlazi da kada obe uloge obavlja isto lice, odnosno isti organ starateljstva, postoji sukob interesa u postupanju tog organa, pa odluku o osnovanosti tužbenog zahteva sud ne može da donese na osnovu nalaza i mišljenja Centra za socijalni rad koji je u toj parnici istovremeno i tužilac i koji je postavio tužbeni zahtev čije usvajanje predlaže.

Iz ovih razloga, a usvajajući tužbeni zahtev u odnosu na tuženog na osnovu nalaza i mišljenja datog od strane stručne službe tužioca, nižestepeni sudovi su pogrešno primenili materijalno pravo što ima za posledicu da postoji opravdana sumnja u pravilnost utvrđenog činjeničnog stanja, pa samim tim i u pravilnost pobijane odluke.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će pravilno primenjujući odredbu člana 270. Porodičnog zakona od drugog organa starateljstva (najbližeg Centra za socijalni rad), porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima, zatražiti nalaz i stručno mišljenje u pogledu podobnosti tuženog M.V.1 da vrši roditeljsko pravo prema mal. M.3, a potom će primenjujući i odredbe člana 65. i 266. stav 3. Porodičnog zakona i ceneći sve bitne činjenice, doneti novu odluku o zahtevu za lišenje roditeljskog prava tuženog prema mal. M.3.

Na osnovu izloženog Vrhovni kasacioni sud je primenom člana 416. stav 2. ZPP odlučio kao u izreci.

Predsednik veća-sudija,

Milomir Nikolić,s.r.