Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio revizije zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tuženi je podneo odgovore na revizije tužioca.

Odlučujući o izjavljenim revizijama, na osnovu člana 399. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 125/04 i 111/09 - ZPP), koji se u ovom postupku primenjuje na osnovu člana 506. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 72/11 ... 55/14), Vrhovni kasacioni sud je našao da tužiočeve revizije nisu osnovane.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 2. tačka 9. ZPP na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti. Nisu osnovani navodi revizije o učinjenoj povredi odredaba parničnog postupka iz tačke 12. stava 2. tog člana. Pobijana presuda drugostepenog suda nema nedostataka na koje se ukazuje revizijom, zbog kojih se njena pravilnost ne bi mogla ispitati.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tuženi je od 1976. godine radio u .... Tokom 1990. godine odlučio je da deo sredstava ostvarenih radom u inostranstvu uloži u izgradnju ugostiteljskog objekta u blizini mesta ..., na lokaciji pored puta Beograd-Niš. Tim povodom konsultovao se sa tužiocem, svojim dugogodišnjim prijateljem, i obratio mu se za pomoć radi dobijanja lokacije i pribavljanja potrebne dokumentacije jer je smatrao da mu on u tome može pomoći kao ... . Rešenjem Ministarstva saobraćaja i veza od 13.04.1992. godine tuženom je izdato odobrenje za izgradnju objekta za pružanje ugostiteljskih usluga na .. magistralnog puta Beograd-Niš. Po dobijanju ovog odobrenja tuženi je o svom trošku pribavio projekat za objekat dimenzija 10h10 m. Tuženi je 14.04.1992. godine izdao punomoćje kojim je ovlastio tužioca da u njegovo ime i za njegov račun vrši ugovaranje, uplate i isplate određenim institucijama oko izgradnje ugostiteljskog objekta. Objekat je izgradilo Građevinsko preduzeće „VV“ DOO, sa kojim je tuženi zaključio 07.05.1992. godine ugovor o gradnji. U tom ugovoru konstatovano je da je tuženi izvršio uplatu avansa u iznosu od ... tadašnjih dinara i da ugovorena vrednost radova iznosi ... tadašnjih dinara. Tužilac je 12.05.1992. godine preko „GG“ izvođaču radova uplatio iznos od ... tadašnjih dinara. Prethodno je tuženi, zbog obaveze povratka u ..., ostavio tužiocu novac u stranoj valuti radi ove uplate. Pošto je već započeta gradnja, na predlog osobe koju je tuženi ovlastio da vrši nadzor nad izgradnjom ugostiteljskog objekta, o trošku tuženog izvršena je izmena projekta. Izmenjeni projekat povećao je cenu gradnje pa je zato tuženi sa izvođačem radova, u periodu od 22.06.1992. godine do 10.08.1992. godine, zaključio tri aneksa ugovora o izgradnji po kojima je svom saugovaraču isplatio određene novčane iznose. Po završetku građevinskih radova tuženi je finansirao i izvođenje i zanatskih radova na objektu. Zbog porodičnih problema tuženi nije nastavio sa izvođenjem radova sve do 2000. godine. Kada je odlučio da nastavi radove nije imao dovoljno sredstava pa je zato o tome, posredstvom tužioca, pregovarao sa DD koji je trebalo da finansira dalje radove na objektu tako što će uložiti novac i građevinski materijal, a uloženo će mu biti vraćeno po završetku objekta. Dalje građevinske radove na objektu izvodio je preduzimač ĐĐ. Izvedene radove ovom preduzimaču isplatio je DD, delom u novcu, a delom u građevinskom materijalu.

Između stranaka je 29.03.2000. godine zaključen ugovor o susvojinskom odnosu i imovinskom razgraničenju na kojem su potpisi ugovarača overeni kod suda, pod Ov. ... . Predmet tog ugovora bili su objekti izgrađeni na autoputu Beograd-Niš, na kojima stranke imaju pravo na polovinu vlasništva, a svako ulaganje bilo koje strane ne može poremetiti vlasničku strukturu. Tužilac je 22.05.2000. godine sa DD zaključio ugovor o međusobnom poslovnom odnosu radi finansiranja završetka i proširenja - dogradnje restorana, sa obavezom da otplatu duga vrši u mesečnim ratama, počev od isteka roka od dva meseca od aktiviranja restorana. Između tužioca i DD zaključen je 01.12.2003. godine i ugovor o međusobno izvršenim uslugama, u kojem je vrednost isporučene robe i datog novca utvrđena iznosom od ... dinara ili ... evra. Ovaj iznos je do 2007. godine DD isplatio sin tuženog EE.

Na osnovu tako utvrđenog činjeničnog stanja drugostepeni sud je, pošto je ukinuo prvostepenu presudu zbog učinjene bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 2. tačka 12. ZPP, pravilnom primenom materijalnog prava odlučio o tužbenom zahtevu.

Odredbom člana 20. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa propisano je da se pravo svojine stiče po samom zakonu, na osnovu pravnog posla i nasleđivanjem, a na način i pod uslovima određenim zakonom i odlukom državnog organa. Tužilac zahtev za utvrđenje suvlasničkog udela na spornoj nepokretnosti zasniva na ugovoru o susvojinskom odnosu i imovinskom razgraničenju Ov. ... od 29.03.2000. godine koji je zaključio sa tuženim.

Prvostepeni sud je odluku o usvajanju deklaratornog tužbenog zahteva zasnovao na navedenom ugovoru, kao pravnom osnovu za sticanje prava susvojine tužioca. Po nalaženju tog suda, podjednaki suvlasnički odnos stranaka zasnovan je zajedničkom gradnjom, na osnovu pisanog i overenog ugovora kojim je sporazumom određeno da svaka od njih polaže pravo na ½ idealna dela sagrađene nepokretnosti, tako da je bez uticaja okolnost da je doprinos ugovarača u izgradnji bio nejednak jer ugovorna strana koja je doprinela izgradnji u većem obimu ima pravo na obligacionopravni zahtev. Isti sud je zaključio da označeni ugovor ima kauzu - sticanje susvojine na osnovu zajedničkih ulaganja, i da nije zelenaški pravni posao zato što se ne može smatrati da je zaključen u stanju nužde tuženog, njegovog teškog materijalnog položaja, nedovoljnog iskustva, lakomislenosti ili zavisnosti.

Drugostepeni sud je u prethodno donetim odlukama (Gž 2454/12 od 14.11.2012. godine i Gž 3523/13 od 28.04.2014. godine) zaključio da je ugovor Ov. … od 29.03.2000. godine ništav zbog nepostojanja kauze (član 51. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima) i zato što je zelenaški pravni posao (član 141. Zakona o obligacionim odnosima), odnosno da tužilac nije dokazao da je tokom izgradnje spornog objekta bio u ortačkom odnosu sa tuženim, niti da je finansirao njegovu izgradnju. Iz tih razloga, drugostepeni sud je u navedenim odlukama odbijao tužbeni zahtev.

U odlukama Vrhovnog kasacionog suda (Rev 595/13 od 28.11.2013. godine i Rev 1443/14 od 19.02.2015. godine), kojima su ukinute označene drugostepene presude, izražen je stav da određena vrsta ugovornog odnosa između stranaka postoji još od 1992. godine i da je ugovorom od 29.03.2000. godine postojeći odnos pravno artikulisan na određeni način. Po mišljenju revizijskog suda, to znači da taj ugovor nije bio osnov za sticanje suvlasništva, već je ono stečeno na osnovu ugovora koji između stranaka egzistira još od 1992. godine, čija pravna priroda nije raspravljena. Zbog toga je u odlukama tog suda ukazano nižestepenom sudu da identifikuje ugovor koji je između stranaka postojao u vezi sa izgradnjom spornog objekta i kakav je stvarni doprinos stranaka postojao u njegovoj gradnji.

U ponovljenom suđenju drugostepeni sud je izveo pravilan zaključak da u vreme kada je započeta izgradnja spornog objekta između stranaka nije nastao ugovor o ortakluku ni ugovor o zajedničkoj gradnji.

Prema paragrafu 723. Srpskog građanskog zakonika, koji se primenjuje kao pravno pravilo na osnovu člana 4. Zakona o nevažnosti pravnih propisa donetih pre 06.04.1941. godine i u toku neprijateljske okupacije, ugovor o ortakluku nastaje kada se dva ili više lica sporazumeju da ulože svoj rad ili i stvari svoje radi postizanja koristi koju će među sobom deliti. U konkretnom slučaju, tužilac nije ulagao novčana sredstva u izgradnju spornog ugostiteljskog objekta već je to činio isključivo tuženi. Tuženi je finansirao izradu projekta i njegovu izmenu, kao i radove na izgradnji objekta po ugovoru o gradnji sa aneksima koje je tokom 1992. godine zaključio sa izvođačem radova, odnosno zanatske radove koji su na objektu obavljani po završetku ugovorenih građevinskih radova. Uplata novčanog iznosa od ... dinara koju je 12.05.1992. godine izvršio tužilac izvođaču radova su novčana sredstva koja mu je prethodno, u devizama, dao tuženi pre povratka u .... Tu činjenicu potvrđuje lice u čijem prisustvu je novac dat, a tužilac ne pruža dokaze za svoju tvrdnju da označeni iznos predstavlja dinarsku protivvrednost oko ... DEM koje je posedovao na svojoj deviznoj štednoj knjižici „GG“, sa koje je izvršen transfer na dinarsku štednu knjižicu iste banke radi uplate izvođaču radova, jer deviznu štednu knjižicu na koju se poziva nije nikada dostavio. Nastavak izgradnje objekta koji je usledio tokom 2000. godine finansiran je sredstvima trećeg lica DD, u ukupnom iznosu od ... evra. Ovaj iznos tom licu vraćen je do 2007. godine i to je učinio sin tuženog, a ne tužilac koji je bio u ugovornom odnosu sa DD po ugovorima od 22.05.2000. godine i 01.12.2003. godine. Tužilac ne dokazuje da je u izgradnju spornog ugostiteljskog objekta uložio novčana sredstva ili svoj rad. Angažovanje tužioca u vidu pomoći da tuženi dobije lokaciju, korišćenjem ličnih veza sa tadašnjim predsednikom Vlade Republike Srbije i zaposlenima u Preduzeću „Srbija put“ (iskaz tužioca od 21.03.2014. godine), ne može se smatrati radom u smislu ortačkog udela iz pravnog pravila sadržanog u citiranom paragrafu Srpskog građanskog zakonika.

Osnov sticanja prava susvojine tužioca nije ni zajednička gradnja, upravo iz razloga što tužilac nije učestvovao u gradnji ni radom niti novčanim sredstvima. Zbog toga ugovor od 29.03.2000. godine nema svoj osnov i ništav je pravni posao u smislu člana 52. Zakona o obligacionim odnosima, tako da na osnovu njega tužilac, koji nije na bilo koji način doprineo sticanju spornog objekta, na njemu ne može steći pravo susvojine.

Imajući izloženo u vidu, nisu osnovani navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava pri odlučivanju o stvarnopravnom zahtevu tužioca za utvrđenje suvlasničkog udela na predmetnoj nepokretnosti.

S`obzirom da tužilac nema pravo susvojine na objektu, nije osnovan ni njegov kondemnatorni tužbeni zahtev za naplatu novčanog potraživanja u visini zakupnina koju bi ostvario korišćenjem ugostiteljskog objekta u određenom vremenskom periodu, bilo po osnovu naknade štete (član 189. stav 1. i 3. Zakona o obligacionim odnosima), bilo po osnovu neosnovanog obogaćenja (članovi 210. i 219. Zakona o obligacionim odnosima).

O troškovima postupka odlučeno je praviolnom primenom članova 149. i 150. ZPP.

Iz navedenih razloga, na osnovu člana 405. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u prvom stavu izreke.

Troškovi tuženog za odgovore na revizije, po oceni Vrhovnog kasacionog suda nisu bili nužni za vođenje ove parnice. Zbog toga je primenom članova 150. i 161. stav 1. ZPP, zahtev tuženog za naknadu troškova postupka po reviziji odbijen i odlučeno kao u drugom stavu izreke.

Predsednik veća - sudija

Branislava Apostolović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić