U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud u veću sastavljenom od sudija Lidije Đukić, predsednika veća, Božidara Vujičića i Biserke Živanović, članova veća, u pravnoj stvari tužioca AA iz ..., Ul. ... br. ..., čiji je punomoćnik Goran V. Zečević, advokat iz ..., protiv tuženog BB AD iz ..., čiji su punomoćnici Dr Strahinja Davidov, Miloš Srećković, Dušanka Davidov i Sonja Đajić, advokati iz ..., radi isplate, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 923/17 od 20.06.2017. godine, u sednici održanoj 15.11.2018. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 923/17 od 20.06.2017. godine u stavu prvom i trećem izreke, tako što se odbija kao neosnovana žalba tuženog i potvrđuje presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 998/15 od 01.02.2017. godine u stavu drugom i četvrtom izreke.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P1 998/2015 od 01.02.2017. godine, stavom prvim izreke odlučeno je da se tužbeni zahtev usvaja. Stavom drugim izreke obavezan je tuženi da tužiocu, na ime razlike između isplaćene i pripadajuće odgovarajuće zarade za period od 05.05.2012. godine do 30.04.2013. godine, isplati ukupno 149.740,78 dinara sa zateznom kamatom od 18.11.2016. godine do isplate, da mu na navedeni iznos dosuđene razlike zarade uplati pripadajuće doprinose za obavezno socijalno osiguranje RF PIO, Filijala Novi Sad i RF za zdravstveno osiguranje, Filijala Novi Sad, kao i da mu isplati 88.813,14 dinara na ime obračunate zatezne kamate od dospelosti svakog mesečnog iznosa utvrđene razlike zarade za sporni period do dana veštačenja. Stavom trećim izreke obavezan je tuženi da tužiocu, na ime razlike između isplaćene i uvećane zarade za rad u smenama i pripadajuće za period od 01.05.2013. godine do 31.12.2013. godine, isplati ukupno 34.827,45 dinara sa zateznom kamatom od 18.11.2016. godine do isplate, da mu na navedeni iznos dosuđene razlike zarade uplati pripadajuće doprinose za obavezno socijalno osiguranje RF PIO, Filijala Novi Sad i RF za zdravstveno osiguranje, Filijala Novi Sad, kao i da svakog mesečnog iznosa utvrđene razlike zarade za sporni period do dana veštačenja. Stavom četvrtim izreke obavezan je tuženi da tužiocu na ime troškova postupka isplati 104.800,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 923/17 od 20.06.2017. godine, stavom prvim izreke delimično je preinačena prvostepena presuda u delu kojim je usvojen tužbeni zahtev tužioca za isplatu razlike između isplaćene i odgovarajuće zarade za period od 05.05.2012. godine do 30.04.2013. godine, uplate u korist tužioca pripadajućih doprinosa za obavezno socijalno osiguranje RF PIO, Filijala Novi Sad i RF za zdravstveno osiguranje, Filijala Novi Sad i isplate obračunate zatezne kamate od dospelosti svakog mesečnog iznosa utvrđene razlike zarade za sporni period do dana veštačenja (stav 2 izreke), tako što je odbijen kao neosnovan zahtev tužioca za isplatu između isplaćene uvećane zarade za rad u smenama i odgovarajuće uvećane zarade za period od 05.05.2012. godine do 30.04.2013. godine, preko mesečnih iznosa i sa zateznom kamatom na način bliže naveden u ovom stavu izreke, kao i zahtev da za te iznose tuženi uplati za tužioca pripadajuće doprinose za obavezno socijalno osiguranje RF PIO, Filijala Novi Sad i RF za zdravstveno osiguranje, Filijala Novi Sad. Stavom drugim izreke u preostalom delu žalba tuženog je odbijena i prvostepena presuda potvrđena, a kojim je usvojen tužbeni zahtev za period od 05.05.2012. godine do 30.04.2013. godine (isplata razlike između isplaćene uvećane i odgovarajuće uvećane zarade, uplate pripadajućih doprinosa za socijalno osiguranje na dosuđene iznose) i u delu u kojem je tuženi obavezan da tužiocu isplati razliku između isplaćene uvećane zarade za rad u smenama i odgovarajuće zarade za period od 01.05.2013. godine do 31.12.2013. godine, od 34.827,45 dinara sa zateznom kamatom od 18.11.2016. godine do isplate, da mu na navedeni iznos dosuđene razlike zarade uplati pripadajuće doprinose za obavezno socijalno osiguranje RF PIO, Filijala Novi Sad i RF za zdravstveno osiguranje, Filijala Novi Sad, kao i da mu isplati 16.294,55 dinara na ime obračunate zatezne kamate od dospelosti svakog mesečnog iznosa utvrđene razlike zarade za sporni period do dana veštačenja. Stavom četvrtim izreke preinačena je odluka o troškovima postupka tako da je odbijen zahtev tužioca za naknadu troškova postupka preko iznosa od 43.865,00 dinara.

Protiv pravosnažne presude donesene u drugom stepenu, tužilac je izjavio reviziju zbog bitne povrede pravila parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Odlučujući o reviziji na osnovu člana 408. u vezi sa članom 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/2011 i 55/2014), Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a na druge bitne povrede odredaba parničnog postupka revizijom se određeno ne ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je po zanimanju mašinski tehničar – strugar sa IV stepenom stručne spreme. U periodu od 05.05.2012. godine do 31.12.2013. godine obavljao je poslove kontrolor pogona prema aneksu ugovora o radu od 29.02.2012. godine. Za obavljanje navedenih poslova aktom tuženog određena je osnovna – startna zarada u visini 680 bodova, dat je opis poslova kontrolor pogona i utvrđeni posebni uslovi: srednja stručna sprema (IV) ili KV (III) mašinstvo ili obrada metala i jedna godina na poslovima ulazne kontrole.Tužilac je radio u smenama. Poslovi kontrolor pogona su u Platnom sistemu tuženog bili razvrstani u VI grupu (od ukupno 11 grupa) za koju je bilo predviđeno srednje stručno obrazovanje u trajanju od četiri godine ili više sa najnižim koeficijentom 1,94 (bez utvrđenog raspona koeficijenata koji bi odgovarao rasponu bodova) i početnim brojem bodova od 496 te rasponom do 743 (tužiocu je određeno 680). U periodu od 05.05.2012. godine do 31.12.2013. godine tuženi je tužiocu obračunavao osnovnu – startnu zaradu primenom 680 bodova uz delimično uvećanje zarade po osnovu smenskog rada (10% na sate ostvarene u drugoj smeni). Razlika između isplaćene uvećane zarade za smenski rad i pripadajuće zarade za taj rad za sporni period od 05.05.2012. godine do 30.04.2013. godine iznosi 38.179,27 dinara (ista razlika za period od 01.05.2013. godine do 31.12.2013. godine iznosi 34.827,45 dinara). U spornom periodu od 05.05.2012. godine do 30.04.2013. godine razlika između isplaćene odgovarajuće zarade i zarade obračunate prema Granskom kolektivnom ugovoru iznosi 72.596,66 dinara, a razlika između isplaćenog uvećanja zarade za smenski rad i uvećanja po tom osnovu za isti period (od 05.05.2012. godine do 30.04.2013. godine) obračunatog na zaradu prema Granskom kolektivnom ugovoru iznosi 77.144,12 dinara, tako da ukupna razlika za navedeni period iznosi 149.740,78 dinara.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev za isplatu 149.740,78 dinara, što predstavlja razliku osnovne zarade između isplaćene i pripadajuće za period od 05.05.2012. godine do 30.04.2013. godine, sa uključenim uvećanjem zarade po osnovu smenskog rada, uz obrazloženje da dosuđena razlika pripada tužiocu na osnovu Posebnog – granskog kolektivnog ugovora za metalsku industriju Srbije koji je u navedenom periodu bio na snazi i na osnovu uvećanja zarade za smenski rad od 26%. Međutim, drugostepeni sud je našao da nije pravilna ocena prvostepenog suda o primeni Granskog kolektivnog ugovora, pa je preinačio prvostepenu presudu tako što je odbio tužbeni zahtev za isplatu 111.561,51 dinara (od ukupno dosuđenih 149.740,78 dinara, a potvrdio je za preostalih 38.179,27 dinara) sa zaključkom da tuženi nije usaglasio svoj Kolektivni ugovor sa odredbama Granskog kolektivnog ugovora, što je posledica nedovoljne odgovornosti tuženog poslodavca i reprezentativnog sindikata, pa kod takvog stanja stvari tuženi nije mogao neposredno da primenjuje Granski kolektivni ugovor.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda stav drugostepenog suda je zasnovan na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Odredbom člana 108. stav 1. tačka 2. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ br. 24/05, 61/05, 54/09) propisano je da zaposleni ima pravo na uvećanu zaradu u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu za rad u smenama ako takav rad nije vrednovan pri utvrđivanju osnovne zarade – najmanje 26% od osnovice.

Odredbom člana 10. stav 2. Zakona o radu propisano je da se kolektivnim ugovorom kod poslodavca ne mogu utvrditi manja prava i nepovoljniji uslovi rada zaposlenom od prava i uslova utvrđenih opštim, odnosno posebnim kolektivnim ugovorom koji obavezuje tog poslodavca.

Odredbom člana 256. stav 1. Zakona o radu propisano je da opšti i poseban kolektivni ugovor neposredno se primenjuju i obavezuju sve poslodavce koji su u vreme zaključivanja kolektivnog ugovora članovi udruženja poslodavaca – učesnika kolektivnog ugovora, dok je članom 257. stav 1. istog zakona propisano da ministar može da odluči da se kolektivni ugovor ili pojedine njegove odredbe primenjuju i na poslodavce koji nisu članovi udruženja poslodavaca – učesnika kolektivnog ugovora. Poseban – granski kolektivni ugovor za metalsku industriju Srbije je objavljen u „Službenom glasniku RS“ br. 10/12. Odlukom ministra rada i socijalne politike Vlade RS koja je objavljena u „Službenom glasniku RS“ br. 41 od 27.04.2012. godine, a koja je stupila na snagu 05.05.2012. godine, prošireno je dejstvo navedenog kolektivnog ugovora na sve poslodavce koji obavljaju delatnosti za koje je zaključen, a koji nisu učestvovali u njegovom zaključenju. Navedeni kolektivni ugovor je bio na snazi od 05.05.2012. godine do 30.04.2013. godine, kada je prestao da važi zbog ranijeg otkaza Unije poslodavaca Srbije, koja je učestvovala u njegovom zaključenju.

Imajući u vidu navedeno, po oceni Vrhovnog kascionog suda, pravilan je stav prvostepenog suda da je tuženi u periodu od 05.05.2012. godine do 30.04.2013. godine bio dužan da neposredno primenjuje navedeni Poseban – granski kolektivni ugovor, bez obzira što odredbe svog kolektivnog ugovora nije uskladio sa njim, jer zaposleni ne može da trpi štetne posledice, a poslodavac da ima korist iz činjenice da kolektivni ugovor poslodavca nije usklađen sa posebnim (granskim) kolektivnim ugovorom (član 10. stav 2. Zakona o radu). Osim toga, pravilan je saglasan stav nižestepenih sudova da tužilac ima pravo na isplatu razlike uvećane zarade za smenski rad između 26% koliko mu pripada na osnovu člana 108. stav 1. tačka 2. Zakona o radu i člana 60. Kolektivnog ugovora tuženog i 10% koliko mu je isplaćeno.

U odeljku VI, odredbama članova 31. do 50. Posebnog – granskog kolektivnog ugovora uređene su zarade, naknade zarada i druga primanja zaposlenih. Odredbom člana 34. predviđeno je da osnovna zarada zaposlenog predstavlja koeficijent posla koji zaposleni obavlja i iznosa osnovne zarade za najjednostavniji posao (cena rada) kod poslodavca; članom 36. predviđeno je da se osnovna zarada za najjednostavniji rada (cena rada) ugovara u iznosu minimalne zarade (po radnom času i za pun mesečni fond od 174 časa za standardni radni učinak) uvećan za poreze i doprinose (bruto); članom 37. predviđeno je da se kolektivnim ugovorom kod poslodavca može ugovoriti cena rada u većem iznosu od cene rada utvrđene ovim kolektivnim ugovorom; članom 39. predviđeno je da Tabelom 1 ovog kolektivnog ugovora utvrđeni su koeficijenti za karakteristične poslove po grupama poslova uzimajući u obzir složenost, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu. Prema Tabeli 1 poslovi univerzalni obrađivač metala su srednje složeni poslovi za koje je potrebna srednja stručna sprema (IV stepen), a pripadaju grupi poslova za koje je predviđen najniži koeficijent – 1,75.

U konkretnom slučaju neposredna primena Posebnog – granskog kolektivnog ugovora u spornom periodu od 05.05.2012. godine do 30.04.2013. godine podrazumevala je da tuženi zaradu tužioca obračuna i isplati prema navedenim odredbama u pogledu cene rada i koeficijenta 1,75, s obzirom da se po pravilnoj oceni prvostepenog suda poslovi tužioca mogu tome upodobiti (poslovi koje obavlja i stručna sprema koju ima), što bi predstavljalo njegovu osnovnu zaradu uz uvećanje na osnovu smenskog rada za 26%. Kako je tuženi zaradu tužioca obračunao i isplatio primenom svog Kolektivnog ugovora iz maja 2010. godine, na osnovu 680 bodova za osnovnu zaradu i na osnovu 10% uvećanja za smenski rad, to je dužan da isplati 72.596,66 dinara na ime razlike između isplaćene osnovne zarade i zarade obračunate prema Posebnom – granskom kolektivnom ugovoru i 77.144,12 dinara na ime razlike između isplaćene (10%) i pripadajuće uvećane zarade za smenski rad (26%), ukupno 149.740,27 dinara. Imajući u vidu da je drugostepeni sud potvrdio prvostepenu odluku za dosuđenih 38.179,27 dinara (razlika za smenski rad na osnovnu zaradu od 680 bodova), dok je odbio zahtev za preostalih 111.561,51 dinara, a što je predmet revizijskog ispitivanja, Vrhovni kasacioni sud je preinačio drugostepenu odluku u tom delu i na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučio kao u izreci presude.

Predsednik veća-sudija

Lidija Đukić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić